Ι. Σημεία Συνέντευξης
Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών στον "βατήρα εκκίνησης"
Την 1η Απριλίου τέθηκε σε ισχύ η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών. H Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών παρέχει σε ένα εκατομμύριο πολίτες της ΕΕ τη δυνατότητα να συμμετέχουν άμεσα στη διαμόρφωση των πολιτικών της ΕΕ, ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση επί συγκεκριμένου αντικειμένου.
Οι Πρωτοβουλίες των Πολιτών οφείλουν να:
α) συνέχονται με τις Συνθήκες, δηλαδή να τηρούν τις αρχές, τις αξίες και το κεκτημένο της Ένωσης,
β) εμπίπτουν στα πεδία των προκαθορισμένων αρμοδιοτήτων που έχουν εκχωρήσει τα κυρίαρχα Κράτη Μέλη στην ΕΕ,
γ) μην παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα της ΕΕ,
δ) άπτονται των εξουσιών και αρμοδιοτήτων της Κομισιόν. Για παράδειγμα βρίσκονται εκτός των περιοχών δράσης της η ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, τα συστήματα εκπαίδευσης, κ.ά.
Προφανώς εξαιρούνται πρωτοβουλίες που αφορούν στην τροποποίηση των Συνθηκών.
Οι πολίτες των 27 κρατών μελών προσ-καλούνται και προ-καλούνται να αναπτύξουν προ-νομοθετική πρωτοβουλία, σφυρηλατώντας κατά τρόπο άμεσο και απτό την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα.
Όπως, εξάλλου, τόνισε και ο Πρόεδρος Schulz, που μου έκανε την τιμή να μου εμπιστευθεί την σχετική αρμοδιότητα, "δεν θέλουμε να επωμισθεί ο θεσμός μη ρεαλιστικές ελπίδες".
Η έναρξη του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών συμπίπτει με την πρωτόγνωρη συστημική κρίση που γνωρίζει το Ενωσιακό εγχείρημα. Θεωρώ, ωστόσο, θετικό το γεγονός ότι σήμερα συζητούμε επί της ουσίας για την Ευρώπη και στην χώρα μας περισσότερο από ποτέ – επιτέλους – επιτρέψτε να σημειώσει ένας πολίτης της που έχει αφιερώσει την πέραν των τριών δεκαετιών ακαδημαϊκή και πολιτική δραστηριότητά του στην αντιμετώπιση του ελλειπτικού εξευρωπαϊσμού της.
Κατά τη γνώμη μου, η θέσμιση της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών (εισ)φέρει καινοτόμο Ενωσιακό δυναμικό αυξημένων προσδοκιών για την ευρωπαϊκή δημόσια γνώμη και απροσδιόριστου αντικτύπου στη δικαιοπαραγωγική λειτουργία της ΕΕ. Συμβάλλει στη συγκρότηση μιας "ευρωπαϊκής δημόσιας σφαίρας" από την οποία δύναται να εκκινήσει μία "εκ των κάτω προς τα άνω" θεμελίωση του Ενωσιακού οικοδομήματος.
Στην ευρωπαϊκή νομοθετική διαδικασία, οι δύο συν-νομοθέτες (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο) αποφαίνονται με όρους πλειοψηφίας. Στην περίπτωση της Πρωτοβουλίας των Πολιτών, συναθροιζόμενες μειοψηφίες στο εσωτερικό επιμέρους (επτά τουλάχιστον) κρατών μελών (κατ' ελάχιστον ενός εκατομμυρίου πολιτών) μεγιστοποιούν την επιρροή τους στην ευρωπαϊκή κλίμακα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μετά τη θεσμική αναβάθμισή του βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας σε ισότιμο συν-νομοθέτη με το Συμβούλιο, οφείλει πλέον να αναδειχθεί σε τόπο δημιουργικής έκφρασης της ευρωπαϊκής λαϊκής κυριαρχίας.
Ήταν η ουσιώδης συνεισφορά των Μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που κατέστησε το θεσμό της Πρωτοβουλίας των Πολιτών περισσότερο "φιλικό", απλό και λιγότερο γραφειοκρατικό για τους Πολίτες .
Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αφορά σε πτυχή της διαδικασίας με ειδική επικοινωνιακή αξία: την εύρυθμη οργάνωση και φιλοξενία των Δημοσίων Ακροάσεων των Πρωτοβουλιών που θα έχουν συγκεντρώσει ένα εκατομμύριο υπογραφές και θα υπόκεινται σε επί της ουσίας εξέταση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρουσίαση των Πρωτοβουλιών στην έδρα του μόνου Ενωσιακού οργάνου με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση αποτελεί ισχυρό πολιτικό συμβολισμό και θεσμικό εχέγγυο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρίσκεται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας των εσωτερικών του κανονισμών κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ των Επιτροπών του.
Η αρνητική απάντηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή επί των αιτημάτων των Πρωτοβουλιών δεν θα πρέπει να αποτελεί αναπόδραστα και το τέλος των προσπαθειών που έχουν καταβάλει οι υποστηρικτές τους. Τα Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν τη δυνατότητα να παραλαμβάνουν τη σκυτάλη μέσω υφισταμένων διαδικασιών, προκειμένου να επαναφέρουν ζητήματα που θα κρίνουν ότι πρέπει να τοποθετηθούν εκ νέου στο θεματολόγιο του διαθεσμικού νομοθετικού διαλόγου.
Πέραν των οργανωτικών και λειτουργικών διευκολύνσεων που θα παρέχει στους οργανωτές των Πρωτοβουλιών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλείται, ιδιαιτέρως κατά τα πρώτα βήματα ζωής του θεσμού, να διαδραματίσει παράγοντα διαφύλαξης του γνησίου της αποστολής του.
Οι Πρωτοβουλίες πρέπει να προφυλαχθούν από απόπειρες αποπροσανατολισμού και χειραγώγησης, από αδιαφάνεια και σκοπιμότητες. Ιδιαιτέρως δε όταν οι δυσαναλόγως υψηλές προσδοκίες που καλλιεργούνται από οργανωμένες εκφάνσεις της κοινωνίας των πολιτών βρίσκονται σε αναντιστοιχία με τη θεσμική αποστολή και δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών.
Η Κομισιόν θα πρέπει να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή στον χειρισμό του όλου εγχειρήματος, καθώς και για την ίδια πρόκειται για μια άσκηση δίχως προηγούμενη σχετική εμπειρία. Σημειωτέον, ότι οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν θα υπόκεινται σε επί της ουσίας έλεγχο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κινητοποιήσει όλους τους διαθέσιμους συναφείς ανθρωπίνους και υλικοτεχνικούς πόρους, προκειμένου να υποστηρίξει και να διαδώσει τις Ευρωπαϊκές Πρωτοβουλίες Πολιτών. Οι σύγχρονες τεχνολογίες και τα κοινωνικά δίκτυα θα συμβάλλουν στην εξοικείωση ιδιαιτέρως των νέων πολιτών της Ένωσης και στην καλλιέργεια μίας νέας κουλτούρας διαδραστικών δημοκρατικών διαδικασιών.
ΙΙ. Ο δεκάλογος της διαδικασίας υποβολής Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών
1. Επτά (7) πολίτες που διαβιούν σε επτά (7) διαφορετικά Κράτη Μέλη της ΕΕ (δεν απαιτείται να είναι υπήκοοι επτά διαφορετικών Κρατών Μελών), σε ηλικία που τους παρέχει δικαίωμα ψήφου στις Ευρωεκλογές, συγκροτούν Επιτροπή Πολιτών.
2. Η Επιτροπή Πολιτών απευθύνει προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αίτημα για κανονιστική ρύθμιση επί αντικειμένου που εμπίπτει στις αρμοδιότητές της.
3. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβαίνει σε έλεγχο του αιτήματος και εντός διμήνου (2) το καταχωρίζει στο μητρώο Πρωτοβουλιών εκτός και αν αποφανθεί ότι:
α. δεν τηρούνται οι προϋποθέσεις συγκρότησης της Επιτροπής Πολιτών,
β. η πρωτοβουλία βρίσκεται καταφανώς εκτός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων της να υποβάλλει κανονιστική πρόταση για την εφαρμογή των Συνθηκών,
γ. η πρωτοβουλία είναι κατάφωρα καταχρηστική, επιπόλαιη ή κακόβουλη,
δ. η πρωτοβουλία δεν αντίκειται με προφανή τρόπο στις αξίες της Ένωσης, όπως αυτές ορίζονται στις Συνθήκες της ΕΕ.
4. Οι διοργανωτές πρέπει να παρέχουν επικαιροποιημένα στοιχεία για όλες τις πηγές στήριξης και χρηματοδότησης ύψους άνω των 500 ευρώ ανά έτος και ανά χορηγό.
5. Η συγκέντρωση των δηλώσεων υποστήριξης της Πρωτοβουλίας δύναται να πραγματοποιηθεί και επιγραμμικώς (online). Σε αυτή την περίπτωση οι διοργανωτές καλούνται να χρησιμοποιούν λογισμικό το οποίο ανταποκρίνεται σε προκαθορισμένες τεχνικές προδιαγραφές, την πιστοποίηση των οποίων αναλαμβάνουν οι εθνικές αρχές εντός ενός (1) μηνός από την κατάθεση του σχετικού αιτήματος.
6. Εφ' όσον το αίτημα καταχωρισθεί με επιτυχία εκκινεί η διαδικασία συλλογής των δηλώσεων υποστήριξης. Σε τουλάχιστον επτά (7) Κράτη Μέλη της ΕΕ πρέπει να συγκεντρωθεί ένας ελάχιστος αριθμός δηλώσεων υποστήριξης (βλέπε σχετικό πίνακα). Τα έντυπα δηλώσεων υποστήριξης οφείλουν να τηρούν προκαθορισμένες προδιαγραφές. Όσοι υπογράφουν τις δηλώσεις υποστήριξης πρέπει να είναι υπήκοοι Κράτους Μέλους της ΕΕ σε ηλικία που τους παρέχει δικαίωμα ψήφου στις Ευρωεκλογές.
7. Εφ' όσον συγκεντρωθούν εντός δώδεκα (12) μηνών τουλάχιστον ένα (1) εκατομμύριο δηλώσεις υποστήριξης της Πρωτοβουλίας, υποβάλλεται προς τις αρμόδιες εθνικές αρχές των Κρατών Μελών, υπήκοοι των οποίων έχουν υπογράψει δήλωση υποστήριξης, αίτημα πιστοποίησης του αριθμού των εγκύρων δηλώσεων. Οι εθνικές αρχές, διενεργώντας δειγματοληπτικό έλεγχο, οφείλουν να αποφανθούν εντός τριών (3) μηνών.
8. Το αίτημα Πρωτοβουλίας υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με τα πιστοποιητικά από τουλάχιστον επτά (7) αρμόδιες εθνικές αρχές και μαζί με τα στοιχεία για τη στήριξη και τη χρηματοδότηση της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας.
9. Οι διοργανωτές έχουν επίσης δικαίωμα να πραγματοποιήσουν Δημόσια Ακρόαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να παρουσιάσουν την Πρωτοβουλία τους.
10. Εντός τριών (3) μηνών από την υποβολή της πρωτοβουλίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να πραγματοποιήσει συνάντηση με τους διοργανωτές της Πρωτοβουλίας και να εκδώσει ανακοίνωση όπου θα αναφέρει τις ενέργειες που θα προτείνει ανταποκρινόμενη στην πρωτοβουλία πολιτών, καθώς και τους λόγους για τους οποίους θα προβεί ή όχι στις εν λόγω ενέργειες. Ενδέχεται, ωστόσο, να παρουσιάσει μόνο μια προκαταρκτική γνώμη για το συγκεκριμένο θέμα και να αποφασίσει να το μελετήσει περαιτέρω προτού λάβει την τελική της απόφαση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν υποχρεούται να προτείνει νομοθεσία ως αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας. Αν όμως αποφασίσει να εκπονήσει νομοθετική πρόταση ανταποκρινόμενη στην πρωτοβουλία πολιτών, η πρόταση αυτή θα ακολουθήσει την προβλεπόμενη από τις Συνθήκες ενωσιακή νομοπαραγωγική διαδικασία.
Αριθμός υπογραφών που απαιτείται ανά χώρα
Αυστρία 12750
Λετονία 6000
Βέλγιο 16500
Λιθουανία 9000
Βουλγαρία 12750
Λουξεμβούργο 4500
Κύπρος 4500
Μάλτα 3750
Τσεχία 16500
Ολλανδία 18750
Δανία 9750
Πολωνία 37500
Εσθονία 4500
Πορτογαλία 16500
Φινλανδία 9750
Ρουμανία 24750
Γαλλία 54000
Σλοβακία 9750
Γερμανία 74250
Σλοβενία 5250
Ελλάδα 16500
Ισπανία 37500
Ουγγαρία 16500
Σουηδία 13500
Ιρλανδία 9000
Βρετανία 54000
Ιταλία 54000
